اسکولیوز (scoliosis) چیست | راه های درمان انحراف ستون فقرات

اسکولیوز یا انحنای غیرعادی ستون فقرات، یکی از مشکلات شایع در بین افراد است که در صورت تشخیص و درمان به‌موقع می‌تواند به شکل موثری کنترل شود.

اسکولیوز چیست؟

اسکولیوز یک ناهنجاری ستون فقرات است که در آن بجای اینکه مهره ها بصورت خطی صاف از بالا به پایین چیده شده باشند ستون فقرات به سمت راست یا چپ انحراف پیدا می‌کند. این انحراف معمولاً به شکل “S” یا “C” ظاهر می‌شود و می‌تواند با گذر زمان به خصوص در سنین رشد تشدید شود. این مشکل نخاعی با وجود اینکه بسیار رایج نیست اما بر تعداد قابل توجهی از افراد تأثیر می‌گذارد. (۲ الی ۳ درصد مردم)

اسکولیوز ممکن است در دوران نوزادی یا اوایل کودکی ایجاد شود، اما سن اولیه بروز اسکولیوز معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ سالگی است و این بیماری در هر دو جنس به‌طور مساوی اتفاق می‌افتد اما احتمال پیشرفت انحنای اسکولیوز به حدی که نیاز به درمان داشته باشد در زنان هشت برابر بیشتر است.

دریافت وقت آنلاین از کلینیک پیکره مشهد

انواع اسکولیوز و علل آن

اسکولیوز بر اساس علت به انواع زیر تقسیم می‌شود:

اسکولیوز ایدیوپاتیک

اسکولیوز ایدیوپاتیک زمانی تشخیص داده می‌شود که سایر علل رد شده باشند و حدود ۸۰ درصد از تمام موارد اسکولیوز را تشکیل می‌دهد. اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان شایع‌ترین نوع اسکولیوز است که معمولاً در دوران بلوغ تشخیص داده می‌شود.

اسکولیوز مادرزادی

اسکولیوز مادرزادی ناشی از ناهنجاری‌های دوران جنینی در یک یا چند مهره است و ممکن است در هر نقطه‌ای از ستون فقرات رخ دهد. این ناهنجاری‌ها باعث انحنا و سایر تغییر شکل‌ها در ستون فقرات می‌شوند زیرا بخشی از ستون فقرات با سرعتی کمتر از بقیه رشد می‌کند. هندسه و محل ناهنجاری‌ها میزان پیشرفت اسکولیوز را با رشد کودک تعیین می‌کند. از آنجا که این ناهنجاری‌ها در هنگام تولد وجود دارند اسکولیوز مادرزادی معمولاً در سنین پایین‌تر از اسکولیوز ایدیوپاتیک تشخیص داده می‌شود.

اسکولیوز عصبی ‌ـ‌ عضلانی

این نوع اسکولیوز ناشی از یک بیماری زمینه ای مرتبط با فلج مغزی، آسیب نخاعی، دیستروفی عضلانی، آتروفی عضلانی نخاعی و اسپینا بیفیدا (مهره‌ شکاف) است. این نوع اسکولیوز معمولاً با سرعت بیشتری نسبت به اسکولیوز ایدیوپاتیک پیشرفت می‌کند و اغلب نیاز به درمان جراحی دارد.

اسکولیوز دژنراتیو: این نوع اسکولیوز معمولاً در بزرگسالان به دلیل فرسایش و تخریب تدریجی سلول ها در ستون فقرات به ویژه در ناحیه کمر رخ می‌دهد و به طور معمول در افراد بالای ۶۵ سال شایع‌تر است. این نوع اسکولیوز اغلب با تنگی کانال نخاعی همراه است که به دلیل فشرده شدن اعصاب نخاعی باعث اختلال در عملکرد می‌شود. درد کمر مرتبط با اسکولیوز دژنراتیو معمولاً به تدریج شروع می‌شود و با فعالیت فرد ارتباط دارد. انحنای ستون فقرات در این نوع اسکولیوز معمولاً نسبتاً جزئی است و اولویت با درمان های غیر تهاجمی بوده که اگر این روش ها نتوانند درد مرتبط با این وضعیت را کاهش دهند جراحی پیشنهاد می شود.

علائم و نشانه های انحراف ستون فقرات

برخی از علائمی که ممکن است احتمال وجود اسکولیوز را نشان دهند شامل موارد زیر است که در صورت مشاهده یک یا چند مورد از این علائم، لازم است به پزشک مراجعه شود:

• درد کمر و ستون فقرات
• قرار گرفتن سر خارج از مرکز بدن
• کج شدن قفسه سینه به یک طرف
• تمایل بدن به چپ یا راست
• ناهمگامی شانه‌ها، کمر و باسن در هنگام ایستادن (ممکن است یک یا هر دو استخوان کتف بیرون‌زدگی داشته باشند)
• مشکلات تنفسی: کاهش عملکرد ریوی به دلیل تغییرات در شکل و اندازه قفسه سینه
• تغییر ظاهر یا بافت پوست مانند نقاط تو رفته یا برجستگی روی ستون فقرات
• اختلالات در ایستادن یا راه رفتن
• ضعف، بی حسی و درد در پاها

تشخیص اسکولیوز

اسکولیوز معمولاً از طریق معاینه فیزیکی، اشعه ایکس، رادیوگرافی ستون فقرات، سی‌تی اسکن یا ام‌آرآی تأیید می‌شود.

انحنا به روشCobb angle  اندازه‌گیری می‌شود و شدت آن بر اساس تعداد درجه‌ها تشخیص داده می‌شود. تشخیص مثبت اسکولیوز بر اساس انحنای کرونال بیش از ۱۰ درجه در یک رادیوگرافی از پشت به جلو انجام می‌شود.

به‌طور کلی انحنا اگر بیش از ۱۰ درجه باشد خفیف، اگر بیش از ۲۰ درجه باشد قابل توجه است و در مواردی که انحنا بیش از ۴۰ درجه باشد شدید محسوب می‌شوند و اغلب به درمان تهاجمی‌تر نیاز دارند.

آزمایش استانداردی که گاهی اوقات توسط پزشکان اطفال استفاده می‌شود به نام آزمایش خم شدن به جلو آدامز (Adam’s Forward Bend Test) شناخته می‌شود که در این آزمایش بیمار با پاهای کنار هم به جلو خم می‌شود و در زاویه ۹۰ درجه در کمر خم می‌شود. در این زاویه هر گونه عدم تقارن در تنه یا انحناهای غیرعادی ستون فقرات به‌راحتی توسط معاینه‌کننده قابل مشاهده است. این یک آزمایش اولیه ساده برای تشخیص مشکلات احتمالی است اما نمی‌تواند نوع یا شدت دقیق تغییر شکل را تعیین کند و برای تشخیص دقیق و مثبت، آزمایش‌های رادیوگرافی مورد نیاز است.

اسکولیوز در کودکان

اسکولیوز در کودکان بر اساس سن طبقه‌بندی می‌شود:

1. کودکان شیرخوار (۰ تا ۳ سال)
2. نوجوانان (۳ تا ۱۰ سال)
3. جوانان  (۱۰ سالگی تا بلوغ کامل اسکلتی)

بسته به شدت آن و سن کودک، اسکولیوز با نظارت، بستن بریس و یا جراحی مدیریت می‌شود.

در کودکانی با اسکولیوز مادرزادی، احتمال بروز سایر ناهنجاری‌های مادرزادی وجود دارد و هنگامی که اسکولیوز مادرزادی تشخیص داده می‌شود ارزیابی سیستم‌های عصبی، ادراری و قلبی عروقی بسیار اهمیت دارد.

اسکولیوز در بزرگسالان

بروز و تشخیص اسکولیوز در بزرگسالان با اسکولیوز کودکان متفاوت است زیرا دلایل زمینه‌ای و اهداف درمانی در بیمارانی که به بلوغ اسکلتی رسیده‌اند بسیار متفاوت است.

بیشتر بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز را می‌توان در گروه‌های زیر دسته‌بندی کرد:

1. بیمارانی که در نوجوانی تحت درمان جراحی قرار گرفته‌اند.
2. بزرگسالانی که در گذشته درمانی دریافت نکرده‌اند.
3. بزرگسالانی با نوعی اسکولیوز به نام اسکولیوز دژنراتیو.

در یک مطالعه ۲۰ ساله، حدود ۴۰ درصد از بیماران اسکولیوزی بزرگسال پیشرفت بیماری را تجربه کردند که از این تعداد ۱۰ درصد پیشرفت بسیار قابل توجهی داشتند در حالی که ۳۰ درصد دیگر پیشرفت ملایمی در حد کمتر از یک درجه در سال داشتند.

اهداف درمان ارتوزی در انحراف ستون فقرات

• جلوگیری از پیشرفت زاویه ی قوس
• اصلاح قوس به مرور زمان با پوشیدن ارتوز
• بهبود راستای ستون فقرات
• به تاخیر انداختن جراحی به منظور رشد کافی ستون فقرات در موارد نیاز به جراحی
• قرار گیری عضلات در طول نرمال
• جلوگیری از پیش آمد عوارض اسکولیوز در آینده

اهداف از درمان در انحراف ستون فقرات

• جلوگیری از پیشرفت زاویه ی قوس
• اصلاح قوس به مرور زمان با پوشیدن ارتوز
• بهبود راستای ستون فقرات
• به تاخیر انداختن جراحی به منظور رشد کافی ستون فقرات در موارد نیاز به جراحی
• قرار گیری عضلات در طول نرمال
• جلوگیری از پیش آمد عوارض اسکولیوز در آینده

درمان اسکولیوز

بسته به عواملی مانند سن فرد (بلوغ اسکلتی)، جنسیت، محل و میزان انحنای ستون فقرات، میزان انعطاف پذیری ستون فقرات و احتمال پیشرفت انحنا پزشکان به یکی از سه روش به مدیریت اسکولیوز می‌پردازند: نظارت، جراحی یا بریس‌های اسکولیوز

نظارت بیمار

در بسیاری از کودکان مبتلا به اسکولیوز انحنای ستون فقرات به اندازه‌ای کم است که نیازی به درمان ندارد با این حال اگر پزشک نگران باشد که انحنا ممکن است افزایش یابد، ممکن است بخواهد در طول دوره نوجوانی هر چهار تا شش ماه کودک را معاینه کند.

در بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز معمولاً هر پنج سال یکبار اشعه ایکس توصیه می‌شود، مگر اینکه علائم به تدریج بدتر شوند.

استفاده از بریس

بریس‌ها توسط کارشناس ارتز و پروتز ساخته و تنها در بیمارانی که به بلوغ اسکلتی نرسیده‌اند موثر هستند. اگر کودک هنوز در حال رشد باشد و انحنای او بین ۲۵ تا ۴۰ درجه باشد، ممکن است برای جلوگیری از پیشرفت انحنا بستن بریس توصیه شود.

اگرچه در میان متخصصان در مورد اینکه کدام نوع بریس موثرتر است اختلاف نظر وجود دارد، اما مطالعات نشان می‌دهد که بریس‌ها در صورت استفاده کامل در حدود ۸۰ درصد از کودکان مبتلا به اسکولیوز از پیشرفت انحنا جلوگیری می‌کنند. برای اثربخشی بهینه تر بریس باید به طور منظم بررسی شود تا از تناسب درست آن اطمینان حاصل شود و ممکن است لازم باشد که ۱۶ تا ۲۳ ساعت هر روز تا زمان توقف رشد پوشیده شود.

برای اطلاعات بیشتر درباره انواع بریس اسکولیوز، نحوه انتخاب بریس مناسب و دوره استفاده از بریس ها مقاله انواع بریس اسکولیوز را مطالعه نمایید.

جراحی اسکولیوز

توجه فرمایید عمل جراحی در کلینیک ارتوپدی فنی پیکره انجام نمی شود اما ساخت بریس برای اسکولیوز به صورت سفارشی برای بیماران انجام می شود. برای انجام جراحی می توانید از لیست بهترین جراحان ارتوپدی در مشهد استفاده نمایید.

جراحی در موارد زیر توصیه می‌شود:

• انحنا در کودک یا نوجوان به ۴۰ درجه یا بیشتر رسیده و در حال تشدید است.
• فرد در گذشته با روش های قدیمی جراحی شده و اکنون نیاز به اصلاح دارد.
• انحنا به ۵۰ درجه یا بیشتر رسیده و نشانه‌های آسیب عصبی از جمله تنگی کانال نخاع وجود دارد.
• در بیشتر موارد جراحی اخرین اولویت برای درمان فرد است.

در کودکان دو هدف اصلی جراحی جلوگیری از پیشرفت انحنا در بزرگسالی و کاهش تغییر شکل ستون فقرات مورد انتظار است که بیشتر متخصصان فقط زمانی که انحنای ستون فقرات بیش از ۴۰ درجه است و نشانه‌هایی از پیشرفت وجود دارد جراحی را توصیه می‌کنند. این جراحی را می‌توان با روش جلو (قدامی) یا روش پشت (خلفی) انجام داد، که به شرایط خاص بستگی دارد.

برخی از بزرگسالانی که در کودکی درمان شده‌اند ممکن است به جراحی مجدد نیاز داشته باشند به ویژه اگر ۲۰ تا ۳۰ سال پیش درمان شده باشند.

به طور کلی، جراحی در بزرگسالان زمانی توصیه می‌شود که انحنای ستون فقرات بیشتر از ۵۰ درجه باشد و بیمار آسیب عصبی در پاها داشته یا علائم مربوط به مشکلات روده و مثانه را تجربه کند. بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز دژنراتیو و تنگی کانال نخاعی ممکن است به جراحی کاهش فشار همراه با فیوژن نخاعی نیاز داشته باشند که این جراحی می‌تواند از طریق جراحی از جلو و پشت بدن انجام شود.

عوامل مختلفی می‌توانند منجر به افزایش خطرات مرتبط با جراحی در بزرگسالان مسن‌تر مبتلا به اسکولیوز دژنراتیو شوند، از جمله: سن، سیگار کشیدن، اضافه وزن و وجود سایر مشکلات پزشکی و سلامتی. به طور کلی، هم جراحی و هم دوره بهبودی در بزرگسالان طولانی‌تر خواهد بود.

روش پشت (خلفی)

جراحی‌ای که به طور مکرر برای اسکولیوز ایدیوپاتیک نوجوانان انجام می‌شود شامل فیوژن نخاعی خلفی با استفاده از ابزار و پیوند استخوان است. این جراحی از پشت انجام می‌شود و بیمار روی شکم قرار می‌گیرد. در طول این جراحی، ستون فقرات با میله‌های سخت صاف می‌شود، و سپس فیوژن نخاعی انجام می‌شود. فیوژن نخاعی شامل افزودن یک پیوند استخوان به ناحیه انحنای ستون فقرات است که پیوندی محکم بین دو یا چند مهره ایجاد می‌کند. میله‌های فلزی به ستون فقرات متصل می‌شوند تا ستون فقرات در حین فیوژن ثابت بماند.

این جراحی در کودکان چند ساعت به طول می‌انجامد، اما معمولاً در بزرگسالان مدت بیشتری طول می‌کشد. با پیشرفت‌های اخیر در فناوری اکثر بیماران مبتلا به اسکولیوز ایدیوپاتیک در عرض یک هفته پس از جراحی مرخص می‌شوند و فقط در موارد کمی نیاز به بریس اسکولیوز بعد از عمل دارند. بیشتر بیماران می‌توانند دو تا چهار هفته پس از جراحی به مدرسه یا کار بازگردند و قادرند تمامی فعالیت‌های قبل از جراحی را در مدت چهار تا شش ماه پس از جراحی از سر گیرند.

روش جلو (قدامی)

در این روش، بیمار در حین جراحی به پهلو قرار می‌گیرد. جراح برش‌هایی در طرفین بیمار ایجاد می‌کند، یکی از ریه‌ها را خالی می‌کند و یک دنده را خارج می‌کند تا به ستون فقرات دسترسی پیدا کند. جراحی ویدئویی با کمک توراکوسکوپی (VAT) امکان دید بهتر از ستون فقرات را فراهم می‌کند و نسبت به روش باز تهاجمی کمتری دارد. این روش جراحی قدامی مزایای بالقوه‌ای دارد، از جمله: اصلاح بهتر تغییر شکل، توان‌بخشی سریع‌تر بیمار، حرکت بهتر ستون فقرات و فیوژن تعداد کمتری از بخش‌ها. با این حال، معایب این روش شامل نیاز برخی از بیماران به استفاده از بریس برای چندین ماه پس از جراحی و ریسک بالاتر عوارض جانبی است اگرچه با استفاده از روش VAT این عوارض کاهش یافته است.

لامینکتومی کاهش فشار

در این روش، لامینا (سقف) مهره‌ها برداشته می‌شود تا فضای بیشتری برای اعصاب ایجاد شود. معمولاً فیوژن نخاعی همراه یا بدون ابزار نخاعی زمانی توصیه می‌شود که اسکولیوز و تنگی کانال نخاعی همزمان وجود داشته باشند. ابزارهای مختلفی (مانند پیچ‌ها یا میله‌ها) ممکن است برای تقویت فیوژن و حمایت از نواحی ناپایدار ستون فقرات استفاده شوند.

جراحی کم‌تهاجمی (MIS)

گاهی اوقات فیوژن از طریق برش‌های کوچک‌تر با استفاده از روش‌های جراحی کم‌تهاجمی انجام می‌شود. استفاده از فلوروسکوپی پیشرفته (تصویربرداری با اشعه ایکس در طول جراحی) و آندوسکوپی (فناوری دوربین) باعث بهبود دقت در برش‌ها و قرار دادن ابزارها شده است، و این امکان را فراهم می‌کند که جراحی با آسیب کمتر به بافت‌ها انجام شود. لازم به ذکر است که همه موارد نمی‌توانند با این روش درمان شوند و عوامل مختلفی بر انتخاب روش جراحی تاثیر دارند.

مزایای جراحی باید همواره با دقت در برابر خطرات آن سنجیده شود. اگرچه درصد بالایی از بیماران مبتلا به اسکولیوز از جراحی سود می‌برند اما هیچ تضمینی وجود ندارد که جراحی بتواند از پیشرفت انحنا و علائم در همه جلوگیری کند.

عوارض عدم درمان اسکولیوز

اگر اسکولیوز پیشرفت کند قفسه سینه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است باعث تنگی نفس و اختلالات قلبی در بیمار شود. همچنین عدم درمان اسکولیوز شدید می‌تواند منجر به دردهای مزمن عضلانی، مشکلات عصبی و مشکلات ظاهری نیز شود.

درمان اسکولیوز در مشهد

اسکولیوز اگرچه یک ناهنجاری جدی در ستون فقرات است، اما با تشخیص زودهنگام و مدیریت مناسب می‌تواند به شکل مؤثری کنترل شود. انواع مختلف این بیماری، از اسکولیوز ایدیوپاتیک تا دژنراتیو، هر کدام نیازمند رویکردهای درمانی خاص خود هستند، که بسته به شدت انحنا و عوامل دیگر مانند سن، گزینه‌هایی از نظارت ساده تا جراحی و بستن بریس را شامل می‌شود. بریس‌های سفارشی نقش مهمی در مدیریت انحنا در کودکان و نوجوانان و همچنین پس از برخی جراحی‌ها ایفا می‌کنند.

در صورت نیاز به ساخت بریس اسکولیوز، چه به عنوان درمان اصلی و چه به عنوان مراقبت‌های پس از جراحی، شما می‌توانید به کلینیک ارتوپدی فنی پیکره مراجعه کنید. در کلینیک پیکره با بهره‌گیری از کارشناسان ارتز و پروتز انواع بریس اسکولیوز طراحی و ساخته می شود و همراه شما در مسیر بهبود و کنترل این بیماری خواهیم بود.

آدرس کلینیک پیکره