پای ضربدری و راه های درمان آن

تعریف پای ضربدری

پای ضربدری یا ژنووالگوم یک انحنای غیرطبیعی در پاها می باشد که در آن زانوها در حالت ایستاده، بیش از حد به یکدیگر نزدیک بوده در حالی که مچ پاها فاصله زیادی از یکدیگر دارند. این عارضه اغلب در کودکان مشاهده می شود اما به طور معمول در سن ۷ تا ۸ سالگی بیماری خود به خود برطرف شده و پاها در وضعیت نرمال قرار می گیرند. در صورتی که بعد از سن ۸ سالگی همچنان پای کودک در حالت ضربدری باقی بماند، اقدامات لازم جهت درمان و جلوگیری از پیشرفت این عارضه باید انجام گیرد.

علل ایجاد عارضه

یکی از انواع پای ضربدری، نوع فیزیولوژیک آن است. این نوع بسیار رایج است و اغلب طی مراحل رشد و نمو کودکان مشاهده می شود و در سنین ۷ تا ۸ سالگی به طور خود به خود رفع می گردد.

در نوع دیگری از پای ضربدری که نوع پاتولوژیک خوانده می شود، این عارضه ناشی از بیماری های دیگری مثل راشیتیسم، شکستگی های قبلی استخوان در ناحیه پروگزیمال تیبیا( قسمت بالایی استخوان ساق پا) و زانو و یا سابقه خانوادگی می باشد. همچنین لازم به ذکر است که پای ضربدری در بزرگسالان نیز به دلایلی مانند عفونت مفاصل، شکسته شدن استخوان ساق پا و عدم درمان درست و مناسب آن، آرتروز، روماتیسم مفصلی و یا بیماران مزمن مشابه ایجاد می شود.

راه های تشخیص

پزشک ارتوپد با انجام معاینات فیزیکی و بررسی تقارن زانوها، وضعیت زانوها و پاها حین راه رفتن، هم ترازی ساق پاها، معاینه کف پای بیمار، تصاویر رادیوگرافی، بررسی سوابق سلامت خانوادگی و فردی بیمار به منظور امکان وجود بیماری زمینه ای، به تشخیص عارضه می پردازد.

روش های درمان پای ضربدری

تغذیه و مکمل های دارویی ؛ در رابطه با افرادی که عارضه به علت بیماری های زمینه ای رخ داده باشد، رعایت توصیه های تغذیه ای و استفاده از مکمل های تقویتی و ویتامینی، همچنین انجام حرکات اصلاحی و فیزیوتراپی تحت نظارت پزشک می تواند به درمان این عارضه کمک کند.

دارو درمانی ؛ در مواردی پزشک به منظور کاهش درد بیمار، درمان دارویی را تجویز می کند. به طور معمول این روش به صورت تزریق اوزون و یا تزریق اپیدوراال انجام می شود.

درمان اورتوزی ؛ در کودکانی که بعد از ۷ سالگی همچنان پای ضربدری در آنها مشاهده می شود، پزشک برای اصلاح عارضه و جلوگیری از پیشرفت آن، استفاده از ارتوز و کفش طبی را توصیه می کند. در صورتی که تغییرشکل در مفصل رخ داده باشد و رباط های ناحیه زانو هنوز حالت انعطاف پذیری خود را حفظ کرده باشند، استفاده از اورتوز می تواند در درمان عارضه موثر واقع شود.

بریس های یک طرفه مفصل دار با اعمال نیروی مناسب در جهت اصلاح بدشکلی زانو، به بازگرداندن مفصل در راستای آناتومیکی خود کمک می کند. برای کودکان این بریس ها اغلب بهمراه کفش طبی تجویز می شود چرا که به طور معمول عارضه در ناحیه پا و کف پا نیز ایجاد اختلال نموده و یا کف پای صاف منجر به ایجاد زانوی ضربدری شده است. در هر دو صورت، روند اصلاح و درمان عارضه برای کل ناحیه زانو و مچ پا طی می شود.

تصاویر زیرمربوط  یکی از مراجعین کلینیک پیکره می باشد که  به دلیل عارضه پای ضربدری، استفاده از بریس یک طرفه زانو بهمراه کفش طبی تجویز شده بود.

تمرینات فیزیکی و حرکات اصلاحی؛ به توصیه پزشک، انجام حرکات ورزشی مخصوص و هدفمند می تواند از پیشرفت عارضه جلوگیری کند و روند بهبودی را ارتقاء بخشد.

عمل جراحی ؛ در صورت عدم درمان پای ضربدری در زمان مناسب ، افزایش زاویه انحراف زانو به میزان زیاد و بروز علائمی مثل درد و یا خالی کردن زانو حین راه رفتن، ممکن است پزشک عمل جراحی را پیشنهاد دهد.