کمردرد و مشکلات ستون فقرات تحت تاثیر چاقی و اضافه وزن

کمردرد یکی از شایع ­ترین دردهای مزمن در میان جوامع مختلف محسوب می­شود.

برای بعضی افراد به صورت دردهایی خفیف و مقطعی و برای برخی دیگر تا مدت­های طولانی این درد ادامه پیدا می­کند و حتی موجب اختلال در عملکرد روزانه و کاهش سطح کیفی زندگی آنها می­شود. بر طبق آمار، کمردرد جزء ۱۰ بیماری با میزان تخریب بسیار بالاست که میزان ابتلای سالانه آن بیشتر از بیماری­ هایی مثل ایدز و سرطان ریه عنوان شده است.

عوامل موثر در ایجاد کمردرد متفاوت است. ازجمله این عوامل می­توان به ژنتیک و مشکلات مادرزادی، بالارفتن سن، سیگار کشیدن، استرس و مشکلات روحی روانی، فعالیت­های سنگین فیزیکی مثل باربرداری­ های مداوم و سنگین و ایستادن به مدت طولانی اشاره کرد. اضافه وزن و چاقی، هم به عنوان عاملی منحصر به فرد و هم به صورت عاملی تشدیدکننده برای هر یک از عوامل ذکر شده در بالا، می­تواند در ایجاد و بروز کمردرد و سایر مشکلات اسکلتی و درد مفاصل تاثیرگذار باشد.

طبق گزارش مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری­ها (CDC)، “اضافه وزن” و “چاقی” عناوینی است برای دامنه ­هایی از وزن شخص که از میزان وزن نرمال تجاوز کرده باشد. برای دسته­ بندی افراد می­توان از متغیر شاخص تودده بدنی (BMI) استفاده کرد. برای محاسبه شاخص توده بدنی خود، عدد (وزن) خود را به عدد (قد به توان دو) تقسیم کنید. افرادی که شاخص توده بدنی آنها بین ۲۵-۳۰ باشد، دارای “اضافه وزن” هستند و آنهایی که شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۰ داشته باشند، “چاق” محسوب می­شوند.

آکادمی جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS) معتقد است که جراحان ارتوپدی و بیماران، باید توجه ویژه­ای به اثرات مضر چاقی بر سلامت اسکلتی عضلانی داشته باشند چراکه افزایش وزن و چاقی بر روی عوارض قبل و بعد از جراحی­ های ارتوپدی و نتایج نهایی آن تاثیر می­گذارد.

اضافه وزن و چاقی چگونه بر ستون فقرات تاثیر می­گذارد؟

ستون ­فقرات نقش تحمل وزن و توزیع نیروهای وارد شده حین راه­ رفتن، خم و راست شدن، چرخش به طرفین و سایر فعالیت­های روزانه را دارد. به لحاظ بیومکانیکی، بدن انسان نیز مانند سایر اجسام دارای مرکز ثقل است که خط وزن به صورت محوری عمودی از آن عبور می­کند. در یک فرد با شرایط اسکلتی عضلانی سالم، این محور از مرکزاستخوان لگن و مرکز مفاصل زانو و مچ پا عبور می­کند.

زمانی که وزن بدن افزایش یابد، نه تنها بار فشاری مضاعف به ستون فقرات وارد می­شود بلکه مرکز ثقل بدن نیز جابه­ جا شده و محور وزن دیگر از محل اصلی خود عبور نخواهد کرد. این تداخل نیرویی باعث توزیع نادرست نیروها و اعمال فشار غیرطبیعی به ستون فقرات و مفاصل بدن می­شود. به عبارتی هر میزانی از اضافه وزن، موجب کشش بیشتر عضلات و رباط­ها در پشت شده و لگن را به سمت جلو حرکت می­دهد. در پاسخ به این تغییرات، ستون فقرات به سمت داخل منحرف می­شود و در طول زمان یک انحنای غیرطبیعی در ستون فقرات شکل می­گیرد که اگر پیشگیری و درمان نشود، این انحراف گسترش می­یابد و صدمات جدی به سلامت اسکلتی بدن وارد می­کند. آسیب­ پذیرترین قسمت ستون فقرات در مواجهه با اضافه وزن و چاقی، بخش پایینی آن یعنی مهره­ های کمری است.

در سال ۲۰۱۶ مقاله ­ای تحت عنوان نقش چاقی در تغییرات بیومکانیکی و رادیولوژیکی ستون فقرات به چاپ رسید. هدف از این پژوهش، تحلیل تفاوت­های بیومکانیکی در بخش­های مختلف مهره­های کمری در بین افراد چاق و افرادی با وزن نرمال طی انواع حرکت­های روزانه بود.

نتیجه این تحقیق نشان داد که مهره­ های کمری در افراد چاق نسبت به افراد معمولی در طول حرکت­هایی مثل چرخیدن محوری( به این معنا که ستون فقرات صاف باشد و بدن را به طرف چپ یا راست بچرخانید) و اعمال نیروی فشاری به مهره­ ها ( مثلا ایستادن طولانی مدت)، رفتار متفاوتی دارند. اما حین خم شدن به جلو و طرفین، تفاوت قابل توجهی بین گروه افراد چاق با افراد نرمال وجود نداشت. این اختلافات در زنان بیشتر از مردان مشاهده شد.  با توجه به تصاویر MRI این افراد، گفته شد که این اختلافات رفتاری مهره­ های کمری ممکن است به دلیل تخریب بیشتر مهره­ ها و بالا بودن میزان فتق دیسک در ستون فقرات افراد چاق باشد.

دلایل ایجاد درد در ستون فقرات و ناحیه کمر

طبق آخرین آمار منتشر شده، ۶۵% ایرانی­ ها دچار اضافه وزن و چاقی هستند. بیماری­هایی مانند آرتروز، استئوآرتریت، روماتیسم مفصلی، بیماری­های دژنراتیو دیسک کمر، تنگی کانال نخاعی، اسپوندیلولیستزیس، پوکی استخوان و بعضی دیگر از بیماری­های نورولوژیکی از جمله بیماری­ هایی هستند که موجب درد در ناحیه کمر می­شوند. برای برخی از این بیماری­ها مانند آرتروز، پوکی استخوان، استئوآرتریت، تنگی کانال نخاعی، فتق دیسک و… اضافه وزن و چاقی نقش قابل توجهی در بروز آنها ایفا می­کند. همچنین چاقی و اضافه وزن موجب تشدید درد در افرادی می­شود که سابقه مشکلات در ستون فقرات و کمر داشته ­اند.

ما در این مقاله سعی بر این داشتیم تا به اهمیت و نقش تاثیرگذار اضافه وزن و چاقی در مشکلات ناحیه ستون فقرات و ایجاد  کمردرد بپردازیم. نظریات متفاوتی در رابطه با تاثیر چاقی بر کمردرد وجود دارد. از دیدگاه بیومکانیکی و تاثیر چاقی در حرکت­هایی مثل نشستن، ایستادن، راه رفتن و… گرفته تا دیدگاه بیولوژیکی و تاثیر چاقی بر عروق خونی و ترمیم ­پذیری کندتر آسیب­های استخوانی در افراد چاق.

برای پیشگیری و درمان کمردرد چه باید کرد

درمان­های متفاوتی برای هرکدام از مشکلات و بیماری­های ستون فقرات و به طور کلی انواع کمردردها وجود دارد که بنا به صلاح ­دید پزشک به بیماران تجویز می­شود.

درمان­ های ارتزی ( کمربند­های طبی ) بسته به شرایط بیمار و شدت عارضه به بیمار تجویز می­شود. این کمربندها یا به صورت پیش ساخته هستند و یا با ارجاع به کلینیک­های ارتوپدی فنی، کمربند مخصوص خود فرد به صورت سفارشی توسط ارتزیست ساخته می­شود. برای مثال بریس میلواکی از جمله ارتزهایی است که برای درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) تجویز می شود. هدف از این دسته از کمربندهای طبی، اصلاح بدشکلی ایجاد شده در ستون فقرات و ثابت نگه داشتن بدن در راستای درست است.

اما همانطور که همیشه گفته شده است و می­دانیم… پیشگیری به مراتب بهتر از درمان است.

می­توان با درپیش گرفتن یک سبک زندگی درست و رعایت چند نکته ساده، یک زندگی سالم را به خود هدیه دهیم.

از جمله مواردی که رعایت آن تاثیر مثبتی بر سلامت جسمی ما و پیشگیری از بروز کمردرد و سایر دردهای اسکلتی دارد عبارتند از:

• تغذیه سالم و آگاهانه
• ورزش­های ملایم و حفظ آمادگی جسمانی
• نوشیدن آب به مقدار کافی
• آگاهی از شرایط سیستم­های داخلی بدن ( از چک کردن آزمایش خون خود حداقل هر شش ماه یکبار غافل نشوید )
• حفظ آرامش و ثبات روحی روانی
• دقت در انجام امور روزانه مثل نحوه برداشتن و گذاشتن اجسام سنگین، مدت زمان و نحوه ایستادن، مدت زمان و حالت نشستن و…
• استفاده از کفش مناسب و کفی­های طبی مورد تایید پزشکان و ارتزیست
• نحوه خوابیدن و استفاده از تشک و بالشت مناسب با شرایط اسکلتی خود
• و…

در پایان…

با توجه با عنوان این مقاله، توصیه می­کنیم عزیزانی که دچار اضافه وزن هستند با در پیش گرفتن یک رژیم غذایی مناسب و شروع ورزش­ های هدفمند، نسبت به کاهش وزن خود اقدام کنند. به این ترتیب احتمال بروز آسیب و دردهای ناحیه کمری  به حداقل می رسد و کیفیت زندگی به مراتب بیشتر خواهد شد.